İYİ YÖNETİMDE ÖLÇÜ

1986 yılında yayımladığım “DEVLET VE POLİTİKA” isimli kitabımda, devlet yönetimindeki optimal kriterleri ortaya  koymuştum. Büyük ölçüde kabul görmüştür.

“İyi devlet yönetimi nasıl  olacaktır” sorusuna üç kriter cevap veriyor. ADLİ, MALİ  ve EKONOMİK kriterler, mihenk taşını oluşturuyor. Özeti sunuyorum.

1. Adli Prensip;

İyi bir ülke yönetiminde, Adalet, bağımsız ve tarafsız  olacaktır. Adalette, bağımsız ve tarafsızlığı beceremeyen ülke yönetimlerinin başarısından söz edilemez.  

Bağımsızlık ve tarafsızlık sağlanmış olsa dahi, pozitif yasaları doğal yasalara özdeş hale getiremeyen yönetimler başarısız sayılır.

Pozitif yasaları, yönetimler yapar. Doğal yasalar ise doğada var olan hukuk kurallarıdır. Doğal hukuktan uzaklaştıkça, adalet tökezlemeye başlar.

Örneğin, yüzde 60 enflasyon olan bir ülkede, kira artışı  yüzde 25 ile sınırlanmasındaki gibi. Doğal hukuk kiraların, enflasyon oranında artmasına mecburiyet getirir. Yönetimler kira artışını enflasyonun altında tutunca, adalet sisteminde dava artışı kaçınılmazdır. Dava sayısındaki anormal artışlar, ülkenin iyi yönetilmediğini gösterir.

Geç gelen adalet en büyük adaletsizliktir. Adalet sistemi seri işlemiyor ise, yönetimlerin başarılı olmadığı anlaşılır.

2. Mali Gösterge;

Mali göstergelerin başında bütçe gelir. İyi yönetilmeyen ülkelerin bütçesi açık verir. Açık bütçe enflasyon yaratır.  

Fazla veren bütçe de iyi değildir. Ekonomide talep daralması yaratır. Bütçe fazlası veren ülkelerde,   ekonomik durgunluk meydana gelebilir. J.M. Keynes sayesinde, bilgi ağacının meyveleri toplanıyor. Devletler, fazla veren bütçe uygulamasından kaçınıyor.

Denk bütçe uygulayan devletlerin iyi yönetildiği kabul edilir.

Diğer bir ölçü tahsili gecikmiş vergilerdir. Halkın ödeyeceğinden daha çok vergi salan devletler vergileri tahsil edemez. Ölçü ulusal hasılanın yüzde 22 sidir. Bu oran aşıldığı zaman, servet vergi matrahına dönüşür. Servet vergilerinin tahsili zordur. Bazen imkansızdır.  Tahsili zorlaşan vergi miktarı arttığı oranda, devletin iyi yönetilemediği anlaşılır.

3. Ekonomik Kriter,

Birinci ekonomik kriter enflasyondur. Ekonomistler durgunluk ve deflasyondan korkar. Yüzde 2 civarında düşük oranlı  enflasyon tercih edilir.  Ekonomik büyüme oranından daha yüksek bir enflasyon var ise ülke iyi yönetilmiyordur.

İkinci ekonomik kritre ikili fiyattır.

Karaborsa ikili fiyat yaratır.  Biri resmi, diğeri gayri resmi fiyat olan ekonomiler iyi yönetilmiyordur.

Sadece mal ve hizmet değil, üretim faktörlerinin fiyatlarının da ikili olmaması gerekir.

-Üretim faktörü olarak sermayenin biri resmi, diğeri gayri resmi iki farklı faizi mevcut ise ülke iyi yönetlimiyordur. Tefeci faizi gayri resmidir. İyi yönetilemeyen ekonomilerde tefeciler cirit atar.

-Emeğin  karşılığı ücret de ikili fiyat yaratabilir.  Asgari ücretin altında işçi çalıştırılan ülkeler iyi yönetilmiyordur. Resmi olarak asgari ücret ile istihdam edilip daha yüksek ücret ödenen ülkelerde, ekonominin iyi yönetilmediği anlaşılır.

Diğer bir ölçü kayıt dışılıktır.  Ülkede kayıt dışılık arttığı oranda, ekonominin iyi yönetilmediği anlaşılır.

Şinsai Kara